Bijwerkingen

Zelfs als je erop bent voorbereid, kan het toch best schokkend zijn.

Soms krijg je last van haaruitval tijdens een chemotherapie. Tijdens een behandeling met radiotherapie kun je ook last krijgen van haaruitval. Het wordt in beide gevallen veroorzaakt doordat de behandeling snel delende cellen doodt, en zowel kankercellen als haarcellen behoren tot die categorie.

Niet iedereen heeft er last van, dus wees niet ongerust als je haar niet uitvalt; dat betekent niet dat je behandeling niet aanslaat.

Niet alleen het haar op je hoofd valt uit. Ook het haar van je wenkbrauwen, je wimpers, je okselhaar en je schaamhaar kunnen uitvallen. Meestal groeien je haren weer terug een paar weken nadat je behandeling is afgelopen. Je haar ziet er soms wel anders uit; het kan dunner of dikker zijn, gekruld of juist steil zijn of een andere kleur hebben. Omgaan met haarverlies kan zwaar zijn, omdat je er elke keer dat je in de spiegel kijkt aan wordt herinnerd.

Misschien helpen deze tips:
• Vraag je verpleegkundige of iemand anders in je zorgteam naar de mogelijkheden voor pruiken. Er zijn verschillende instanties die je daarbij kunnen helpen. Probeer te onthouden dat je haarverlies tijdelijk is; zodra je behandeling is afgelopen, kun je kiezen welke stijl vanaf dat moment het beste bij je past. Onthoud dat pruiken tegenwoordig mooi gemaakt kunnen worden, waardoor het niet eens echt opvalt dat je een pruik draagt. Pruiken gaan lang mee. Je kunt een pruik dragen totdat je eigen haar weer gegroeid is. Loop even binnen bij Stichting Haarwensen op de begane grond voor advies.
•  Trakteer jezelf op sjaaltjes, hoeden of wat je zelf ook leuk vindt.
•  Neem contact op met het mentorprogramma van de VOKK, zodat je kunt praten met andere jongeren die hun haar hebben verloren. Praten lucht op, en wie weet krijg je ook nog wat leuke fashiontips.
• Als je haar toch uitvalt, neem dan eens een heel andere coupe of verf het in een heel andere kleur. Roze. Een hanenkam. Vlechtjes. Een felroze hanenkam met vlechtjes. Nodig je vrienden uit om te scheren of te verven.
• Als je lang haar hebt, knip het dan eens kort. Haaruitval wordt dan minder moeilijk. Als je weet hoe je moet fotoshoppen, kun je je haar eens van een foto verwijderen om te zien hoe je er dan uitziet.
• Als je haar toch uitvalt, probeer dan om je kale zelf leuk te vinden. Een kaal hoofd is prachtig. Als jij je er goed bij voelt, doen anderen dat ook.
• En als we nog wat voordelen op een rijtje mogen zetten: als je kaal bent hoef je je haar niet te wassen, föhnen, kammen, stijlen, krullen etc. En scheren hoeft ook niet meer. Dat scheelt een hoop tijd!

Sommige chemomedicijnen zorgen ervoor dat je je helemaal niet goed voelt. De misselijkheid begint meestal een paar uur na de behandeling en kan een hele tijd duren.

Laat het je artsen en verpleegkundigen weten als je misselijk bent. Er zijn medicijnen tegen misselijkheid en als je die snel genoeg inneemt, hoef je misschien helemaal niet over te geven.

Als je op zoek bent naar wat algemeen advies tegen misselijkheid, dan zijn deze tips misschien handig:
• Vermijd de dingen die je lekker vindt, want je favoriete eten blijft misschien niet lang meer je favoriet als je het eet terwijl je misselijk bent (bovendien smaakt het straks nog beter als je niet meer misselijk bent).
• Eet regelmatig kleine maaltijden en snacks (grote maaltijden zijn moeilijk te verteren, maar als je honger hebt, voel je je nog slechter).

• Snijd je eten in kleine stukjes.
• Eet je hoofdmaaltijd wanneer jij je het beste voelt (zelfs als dat betekent dat je dat overgebleven stukje biefstuk van gisteravond ’s ochtends om zes uur wilt eten.)
• Vermijd voedsel met een sterke geur en mensen die voedsel met een sterke geur hebben gegeten.
• Kies drankjes die zorgen voor een opkikker: melk, sap, enzovoort.
• Doe rustig aan na een maaltijd, ga lekker op de bank zitten met de tv aan.
• Eet samen met andere mensen om je af te leiden van het eten op je bord.
• Zorg voor voldoende frisse lucht.
• Als je je toch niet helemaal lekker begint te voelen, haal dan diep adem.

Van sommige behandelingen, zeker van chemo, kun je je echt helemaal uitgeput voelen. Zelfs als je behandeling al is afgelopen, kan het voelen alsof alles superlangzaam gaat. Dat is heel frustrerend, maar probeer rustig te blijven. Geef jezelf de tijd om te herstellen. Eet goed. Slaap regelmatig. Ga elke avond ongeveer op dezelfde tijd naar bed. Neem niet te veel hooi op je vork, en laat andere mensen je helpen.

Beweging kan ook helpen om vermoeidheid tegen te gaan: door een wandeling kun je je veel beter gaan voelen. Vaker bewegen zorgt ervoor dat je meer energie krijgt.

We snappen dat je dit bijna niet kunt geloven als je uitgeput bent terwijl je dit leest, maar het is echt waar.

Als je je echt heel moe voelt, heeft dat soms ook invloed op je humeur. Het is heel normaal om je somber te voelen als je geen energie hebt om af te spreken met je vrienden of om te doen wat je leuk vindt. Als dat je bekend in de oren klinkt, hoef je daar niet in je eentje doorheen. Klik hier voor ideeën over het omgaan met sombere buien.

Van chemo kun je echt pijn in je mond krijgen. Er kunnen beschadigingen in je mondslijmvlies ontstaan of je kunt tijdens en na de chemo last hebben van een zere mond en/of een zere keel. Ook voedsel smaakt soms vies.

Het is belangrijk dat je je tanden en tandvlees goed verzorgt; poets voorzichtig met een zachte borstel en gebruik tandpasta. Het kan soms helpen om een kindertandenborstel te gebruiken; als poetsen pijn doet of als je tandvlees bloedt, kun je ook mondwater gebruiken. Vraag wel even na bij je zorgteam of je wel mondwater mag gebruiken.

Als je moeite hebt met slikken, kunnen je artsen een sonde aanraden. Dat is een dun slangetje dat via je neus door je keel naar je maag loopt. Het slangetje inbrengen kan even pijn doen, maar het duurt gelukkig maar een paar minuten. Via het slangetje kun je vloeibaar voedsel toegediend krijgen, zodat je niet hoeft te slikken.

Sommige behandelingen hebben invloed op je hongergevoel, maken je misselijk of zorgen dat je zwaarder wordt of juist afvalt.

Laat het je artsen en verpleegkundigen weten als je misselijk bent. Misschien zijn er medicijnen die daartegen helpen. Vind je het vervelend dat je aankomt of afvalt of heb je andere problemen met eten? Vraag of je zorgteam je kan doorverwijzen naar een diëtist.

Wat je wel of niet mag eten tijdens je behandeling is verschillend per persoon. Ook is dit afhankelijk van de fase van behandeling en hoe fit jij bent. Het advies is dat jij krijgt, zal dus niet op ieder moment hetzelfde hoeven zijn. Dus, wil je graag weten wat je wel en niet mag eten? Overleg dit dan met jouw arts of verpleegkundig specialist.

Als je gewicht verliest…

Als je geen trek hebt in eten, komen de volgende tips misschien van pas:
• Eet regelmatig kleine maaltijden verspreid over de dag in plaats van drie grote maaltijden per dag.
• Snijd voedsel in kleine stukjes, zodat je het gemakkelijker kunt verteren.
• Eet geen voedsel met een sterke geur.
• Eet samen met andere mensen om je af te leiden van het eten.
• Vermijd de dingen die je lekker vindt tot na de behandeling. De behandeling kan ervoor zorgen dat je ze helemaal niet meer lekker vindt.
• Als voedsel je tegenstaat, wacht dan een paar uur. Als je geen trek hebt in eten, wacht dan een paar uur en probeer het dan nog eens.
• Houd een spuugzakje bij de hand, voor het geval dat.

Als je afvalt, zal je medische team een paar suggesties geven, zodat je weer wat aankomt.
Wat je kunt proberen:
• Eet voedsel met veel calorieën (nee, je meent het…). IJsjes, kaas, milkshakes, yoghurt en al die andere dingen die je normaal gesproken niet mag eten, zijn nu perfect.
• Drink calorierijke drankjes.
• Probeer zoveel mogelijk eiwitrijke voeding te eten, bijvoorbeeld bonen, eieren, vis, vlees en noten.

Als je vragen hebt overleg dan met je voedingsassistente, verpleegkundige of arts.

Als je zwaarder wordt…

Sommige behandelingen, bijvoorbeeld steroïden, kunnen als gevolg hebben dat je veel aankomt. Als je een paar kilo aankomt tijdens de behandeling, is het wel heel belangrijk dat je blijft eten en dat je niet gaat proberen af te vallen. Gewichtstoename tijdens de behandeling is meestal tijdelijk en je lichaam heeft nu alle energie nodig om de kanker te bestrijden.

Je merkt misschien dat je op bepaalde plekken wat dikker wordt. Sommige mensen krijgen bijvoorbeeld dikke wangen. Dat kan heel frustrerend zijn, maar een dieet helpt niet, omdat de dikke wangen een bijwerking van de behandeling zijn.

Maar als je aankomt, mag je daar best een beetje onzeker over zijn. Blijf je echter wel richten op de behandeling. Als die voorbij is, kun je weer gaan nadenken over gezond eten en over sporten om het gewicht weer kwijt te raken.

Probeer je te richten op de volgende dingen:
• Gezond eten, zodat je gewichtstoename op de lange termijn kan voorkomen (in plaats van de gewichtstoename die wordt veroorzaakt door je behandeling)
• Eet veel groenten en fruit
• Drink veel water
• Probeer te blijven bewegen; je hoeft niet naar de sportschool, maar als je je goed genoeg voelt, kan het helpen om je dagelijkse routine uit te voeren
• Draag kleding die lekker zit; ben je aangekomen, koop dan nieuwe kleren waardoor je je beter voelt over jezelf (en waardoor je kunt lachen als je weer bent afgevallen)
•Vertel aan iedereen dat je je zorgen maakt over je gewicht; praat je niet over je gevoelens dan wordt het vaak alleen maar erger.

Dit is geen echte medische term, maar sommige mensen zeggen wel eens dat ze zich tijdens de chemo een beetje high, suf en slaperig voelen en dat ze zich moeilijk kunnen concentreren en het lastig vinden dingen te onthouden. Dit wordt wel eens chemo-brein genoemd en wordt meestal veroorzaakt door de medicijnen die je gebruikt.

Als je last hebt van een chemo-brein, doe dan geen dingen waarbij je je goed moet concentreren. Stap dus niet op je fiets in het drukke verkeer en ga niet gewichtheffen. Soms helpt het om een dagboek bij te houden over je medicijngebruik, zodat je kunt zien welke medicijnen de problemen veroorzaken. Een agenda of herinneringen in je telefoon kunnen ook handig zijn als je geheugen je af en toe in de steek laat.

De symptomen worden minder zodra je stopt met de medicijnen, maar kunnen soms nog een tijdje aanhouden. Als je je zorgen maakt over hoe je je voelt, neem dan contact op met je zorgteam.

Deze wordt vaak veroorzaakt door een verzwakt immuunsysteem en wordt ook wel neutropenie genoemd. Het is de ernstigste bijwerking van chemotherapie.

Symptomen van een infectie zijn bijvoorbeeld:

• Temperatuur boven 38,5°C of twee keer boven 38,0 °C
• Je huid voelt warm aan
• Je voelt je koud of rillerig
• Je spieren doen pijn
• Je bent moe
• Een branderig gevoel of pijn als je naar het toilet gaat
• Diarree
• Hoofdpijn
• Verward gevoel of duizeligheid
• Pijn bij het slikken
• Een pijnlijke mond
• Hoesten of kortademigheid
• Pijn, roodheid, zwelling of afscheiding uit een snee of in de buurt van je infuus • Pijn die je tijdens je behandeling niet eerder hebt gehad
Als je vermoedt dat je een van deze symptomen hebt of als je je tijdens de chemo opeens beroerd voelt, neem dan zo snel mogelijk contact op met een arts. Ook als je geen verhoging hebt, Aan het begin van je behandeling zullen je artsen en verpleegkundigen je vertellen naar welk ziekenhuis je moet gaan en wie je moet bellen.

• Diarree
• Geïrriteerde huid
• Pukkels
• Stijve spieren, griepachtige symptomen
• Kortademigheid en duizeligheid
• Blauwe plekken of snel bloeden
• Hoge bloeddruk